Wiki Łeba

Ta strona jest tylko do odczytu. Możesz wyświetlić źródła tej strony ale nie możesz ich zmienić.
 10 luty-4 kwietnia Operacja Wschodniopomorska Armii Radzieckiej. W operacji brały udział 1 i 2 Front Białoruski. Jej celem było rozbicie wojsk niemieckich na terenie Pomorza, które zagrażały siłom sowieckim, na głównym, berlińskim kierunku operacyjnym. 10 marca kontynuując natarcie 3 KPanc. i 19 Armia dotarły na rubież Łeba-Lębork.

14 marca - Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej, który 31 grudnia 1944 zastąpił Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego dokonał wstępnego podziału administracyjnego ziem niemieckich włączonych do Polski (tzw. Ziemie Odzyskane), jeszcze przed zajęciem wszystkich tych terenów, tworząc na nich 4 okręgi administracyjne nie posiadające statusu województw: Okręg I (Śląsk Opolski), Okręg II (Dolny Śląsk), Okręg III (Pomorze Zachodnie), Okręg IV (Mazurski). Na części z tych terenów faktyczną władzę jeszcze przez pewien czas sprawowała Armia Czerwona (np. w Szczecinie do lipca 1945) lub znajdujące się tam jeszcze władze albo oddziały niemieckie (np. do początków maja 1945 Wrocław).

30 marca - prezydium Krajowej Rady Narodowej powołuje województwo gdańskie

14 maja - Szczęśniak, Pełnomocnik Rządu Rzeczypospolitej Polski w Lęborku — mianuje Feliksa Kałużyńskiego Burmistrzem m. Łeby. Pierwszy burmistrz, po przybyciu do Łeby z grupą Polaków celem objęcia władzy terenowej — stwierdził, że władzę administracyjną w mieście sprawuje niemiecki burmistrz Wilhelm Wegner wraz z 9-cioosobowym personelem niemieckim. W mieście stacjonowały wojska radzieckie. Komendantem wojsk radzieckich był starszy lejtoant Parszkow.

Burmistrzowie Miasta Łeby
Od	Do	Imię i nazwisko	Funkcja	Uwagi
1945.03.10	…	Richard Knoop	Burmistrz Miasta	…
…	…	Franz Klingbeil	Burmistrz Miasta Łeby	…
…	…	Wilhelm Wegner	Burmistrz Miasta	ostatni niemiecki burmistrz administrujacy miastem w porozumieniu z rosyjskim komendantem miasta
16.05.1945	VI 1945	Feliks Kałużyński	Burmistrz Miasta	powołany przez Pełnomocnika Rządu RP w Lęborku, rozpoczyna urzędowanie 22 maja i po dwóch miesiącach zostaje odwołany
VII 1945	XI 1945	Mikołaj Gołębski	Burmistrz Miasta	…
XI 1945	XI 1946	Jan Mossakowski	Burmistrz Miasta	…
XI 1945	XII 1945	Czesław Nowakowski	Burmistrz Miasta	…
XII 1945	II 1947	Bolesław Rybacki	Burmistrz Miasta	…
III 1947	IX 1947	Feliks Wawrzyniak	Burmistrz Miasta	…
IX 1947	II 1948	Stanisław Stypuła	Burmistrz Miasta	…
II 1948	III 1948	Jan Wickierski	p.o. Burmistrza	…
III 1948	I 1949	Zygmunt Kowalski	Burmistrz Miasta	…
I 1949	XI 1949	Aleksander Klimkowski	Burmistrz Miasta	…
XI 1949	III 1950	Stanisław Wiśniewski	Burmistrz Miasta	…

16 maja - podpisano protokół przejęcia przez polskie władze magistratu Łeby z rąk niemieckich. W tym samym dniu został uruchomiony Urząd Pocztowy, którego kierownikiem został mianowany przez Urząd Pocztowy w Lęborku Jan Wilma.

18 maja - utworzono Posterunek Milicji Obywatelskiej z obsadą 1+6. Komendantem tego posterunku mianowany został przez Powiatowego Komendanta MO w Lęborku Jan Majchrzak.

Komendanci Posterunku Milicji Obywatelskiej w Łebie
Od	Do	Imie i nazwisko
1945	…	Jan Majchrzak
…	…	…
…	…	Wiesław Stanisław Tutak
…	…	Zdzisław Wrzosek

20 maja - zostaje otwarta Szkoła Powszechna III stopnia, której kierownikiem został mianowany przez Inspektora Szkolnego w Lęborku Stefan Żak

22 maja - formalnie rozpoczyna pracę wraz z 6-cioma Polakami pierwszy Burmistrz miasta Łeby - Feliks Kałużyński

maj - Powstaje Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Lęborku. Dowódcą Gminnej Placówki Urzędu Bezpieczeństwa zostaje Henryk Ulanowski.

8 czerwca - otwarto Szkołę Powszechną w Czarnowskiej (Żarnowska), której kierownikiem został Antoni Jastrzębski
sierpień - pierwsza wzmianka o spółdzielni rybackiej - „Morryb” (kuter Łeb-1)

2 lipca — w Łebie obchodzono pierwsze na Ziemiach Odzyskanych Święto Morza. Oficjalna część programu Święta Morza odbyła się w „Domu kuracyjnym”.

10 lipca — uruchomiono linię kolejową między Lęborkiem a Łębą. Na zawiadowcę stacji mianowany został Alfred Ottkic.

sierpień— zmieniono nazwy ulic z niemieckich na polskie
grudzień— uruchomiono Urząd Celny. Kierownikiem tego urzędu został mianowany Józef Daszyński

25 września - powiat lęborski przekazano pod zarząd wojewodzie gdańskiemu. Od tego momentu powiat de facto stał się częścią województwa, choć de iure w dalszym ciągu stanowił części Ziem Odzyskanych (M. P. z 1945 r. nr 29, poz. 77)

Województwo Gdańskie w dniu 25.09.1945

11 listopada - Na mocy ustawy z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych powołano miejskie rady narodowe. Decyzje o składzie osobowym miejskich rad narodowych podejmowało Prezydium Krajowej rady Narodowej na podstawie zgłoszeń organizacji politycznych. Liczba członków miejskich rad narodowych miast do 5.000 mieszkańców nie mogła przekraczać ilości 12 osób. Rady narodowe wybierały ze swego grona Prezydium w skład którego wchodzili: przewodniczący, jego z-cy i 3-ch członków. Rady narodowe pełniły funkcję organów kontroli społecznej.

Do kompetencji miejskich rad narodowych należało:
1) planowanie działalności publicznej, w szczególności: ustalanie budżetu oraz planu świadczeń w naturze;
2) kontrola działalności organów wykonawczych (państwowych i samorządowych), z punktu widzenia legalności, celowości i zgodności z zasadniczą linią działalności Krajowej Rady Narodowej;
3) powoływanie samorządowych organów wykonawczych;
4) zawieranie umów w sprawie zaciągnięcia pożyczki, zbycia, zmiany lub obciążenia majątku nieruchomego.

20 listopada - Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec ustaliła plan wysiedlenia z Polski ludności niemieckiej. Rozpoczyna się przesiedlanie Niemców do radzieckiej i angielskiej strefy okupacyjnej w Niemczech.

11 grudnia - powołano Miejską Radę Narodową z przewodniczącym Mieczysławem Reiff.

Przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej:
Od	Do	Imię i nazwisko	
11.12.1945	…	Mieczysław Reiff	pierwszy Przewodniczący

W roku 1945 sformowano Strażnicę WOP Łeba w strukturze 18 komendy odcinka Słupsk jako 90 strażnicę WOP(Łeba) o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego. Sformowane strażnice morskiego oddziału OP nie przystąpiły bezpośrednio do objęcia ochrony granicy morskiej. Odcinek dawnej granicy polsko-niemieckiej sprzed 1939 roku od Piaśnicy, aż do lewego styku z 4 Oddziałem OP ochraniany był przez radziecką straż graniczną wydzieloną ze składu wojsk marszałka Rokossowskiego. Pozostały odcinek granicy od rzeki Piaśnica, aż po granicę z ZSRR zabezpieczała Morska Milicja Obywatelska

Dowódcy Strażnicy WOP
Od	Do	Imie i nazwisko
1946	…	ppor Józef Kamiński
…	…	…
1991	…	mjr Marek Lacher
2002	…	mjr Dariusz Łoszak

- od roku 1945 rozpoczyna się historia Szkoła Jungów w Łebie.
Latem 1945 roku dwaj działacze i instruktorzy wywodzący się z przedwojennego Kierownictwa Harcerskich Drużyn Żeglarskich - Witold Bublewski i Stanisłąw Ludwig - zostali pracownikami Tymczasowego Zarządu Głównego Ligi Morskiej. W ramach Ligi próbowali rozwijać koncepcję Centralnych Ośrodków Morskich, ale zniechęceni negatywnym nastawieniem samozwańczego, kontrowersyjnego prezesa TZG LM Jana Manugiewicza postanowili zrealizować tę koncepcję poza Ligą. Z ich inicjatywy, 28 lutego 1946 roku, zarządzeniem ministra żeglugi i handlu zagranicznego powołano Państwowe Centrum Wychowania Morskiego, którego zadaniem było podstawowe szkolenie morskie przyszłych kadr na polskie statki i okręty. Latem 1946 roku PCWM przejęło działalność szkoleniową prowadzoną dotąd przez COM, a pierwsze kursy zorganizowało już w lipcu 1946 roku. Poza główną siedzibą PCWM w Gdyni, funkcjonowały tak zwane ośrodki w Gdańsku Nowym Porcie, Łebie, Darłowie, Dziwnowie i Szczecinie.
Ośrodek w Łebie utworzony został latem 1947 roku. W 1949 roku ośrodek zakończył działalność. W Polsce nastąpił bowiem początek likwidacji instytucji i organizacji o przedwojennych korzeniach. Taki los spotkał wkrótce PCWM. Ośrodek w Łebie przekazano Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”, a potem na krótko Lidze Morskiej. W końcu w obiekcie tym ulokowano placówkę Wojsk Ochrony Pogranicza, która istniała tam do końca lat 80.

Lokalizacja ośrodka i jego wyposażenie

Główny budynek ośrodka to obecna siedziba Straży Granicznej. Budynek był konstrukcji szkieletowej, nakryty wysokim dachem trzcinowym i mieścił świetlicę, sale wykładowe, sypialnie i umywalnie. Na wewnętrznym placu znajdował się maszt, na który codziennie rano podnoszono polską banderę. Tam też odbywały się apele i egzekwowano kary. Do kar „morskich” zaliczało się stanie na baczność z ciężkim szalupowym wiosłem na ramieniu. Stosowano również nagrody, z których najmilszą była przepustka do miasta położonego na przeciwnym brzegu kanału.
Warunki bytowe uczestników kursów były bardzo surowe. Początkowo posługiwano się polową latryną. Stołówka znajdowała się na przeciwnym brzegu kanału. Tam mieszkała również etatowa kadra. Natomiast obok głównego budynku było niewielkie pomieszczenie dla tak zwanych funkcyjnych - oboźnego i instruktorów (sterników).
Do jednostek pływających ośrodka należały wiosłowo-żaglowe i wiosłowe szalupy: 14-osobowe barkasy, 10-osobowe kutry i 6-osobowe jole oraz dwa mieczowe jachty: „Morka” i „Bryza”. Były one użytkowane przez cały rok, również zimą. Służyły do nauki wiosłowania i żeglowania na jeziorze Łebsko, a w latach 1947-1948 również na morzu.
W łebskim ośrodku znajdowała się także niewielka, często psująca się motorówka, która w zależności od potrzeb służyła jako jednostka holownicza lub inspekcyjna. Przejściowo był też do dyspozycji kuter rybacki, na którym zapoznawano się z tajnikami rybołówstwa morskiego.

Cykl szkolenia

Pierwszym etapem zdobywania doświadczenia morskiego był tzw. korespondencyjny kurs przygotowawczy . Zadania zamieszczane były na łamach wydawanego przez PCWM miesięcznika „Żeglarz”. Poprawne rozwiązanie zadań było warunkiem przyjęcia na kurs pracy morskiej.
3-4 tygodniowe kursy pracy morskiej zapoznawały młodzież w wieku 16 i więcej lat z realiami różnych gałęzi gospodarki morskiej. Jednocześnie stanowiły one wstępne sito selekcyjne do jednorocznych szkół jungów (w turnusach kandydatów posiadających tzw. małą maturę do szkół morskich).
Ogniwem wieńczącym cykl szkoleniowy była (po zdaniu egzaminów wstępnych) Państwowa Szkoła Morska. Uczestnicy kursów, uczniowie i słuchacze byli umundurowani, skoszarowani i podlegali regulaminom typu wojskowego. Oprócz zajęć praktycznych, jak wiosłowanie, żeglowanie, roboty linowe, bieżące prace bosmańskie, nauka połowu i patroszenia ryb, wykładano także przedmioty teoretyczne. Mimo nawału różnych prac w Łebie, był również czas na zajęcia z WF i rozgrywki sportowe. Uczono obowiązkowo pływania. Niektórzy kursanci pływali nawet w zimie, stając się prekursorami dzisiejszych „morsów”.

Kadra

Pierwszym komendantem Ośrodka był Roman Kiewlicz - zdemobilizowany oficer WP, a pierwszym oboźnym - 27-letni Wiktor Harasimowicz, były partyzant AK z Wileńszczyzny.
W latach 1948-1949 funkcje komendanta pełnił kpt. Henryk Piątkowski - przedwojenny harcerz, dotychczasowy kierownik ośrodka w Gdyni. Oboźnym w lecie 1949 roku był Leszek Adwent, pseudonim „Łebadnia” - zdemobilizowany spadochroniarz.
Spośród wykładowców jungowie szczególnie wspominają:
- Wladyslawa Drapellę – nauczyciela historii żeglugi i języka polskiego, przedwojennego harcerza i wielkiego pasjonata morza;
- S. Ludwiga – nauczyciela wiedzy okrętowej i podstaw nawigacji, dojeżdżającego do Ośrodka z Gdyni, przedwojennego harcerza, zawsze nienagannie ubranego i opanowanego;
- Władysława Niedzielko – nauczyciela sygnalizacji . Bardzo ciekawa postać. Potężny, otyły z tubalnym głosem, z wielką brodą godną ruskiego bojara, chodził zawsze w mundurze lub co najmniej w czapce. Pozował na wilka morskiego i kazał się tytułować kapitanem. Sprowokowany wyrzucał z siebie wiązankę rożnych przekleństw. Ponadto chełpił się, że znał lub zna osobiście wszystkich dygnitarzy, począwszy od Lenina poprzez Bieruta, na ministrze żeglugi skończywszy. Ten sympatyczny „brodacz” występuje w filmie dokumentalnym „Polish Fishing Port „Łeba”” (1947)
https://www.youtube.com/watch?v=7fqtTe83xH0 - Pana Koprzytarskiego – nauczyciela języka angielskiego ps. „sir teacher” . Również ciekawa postać. Upozowany dla odmiany na amerykańskiego kowboja. Wyjaśniał on podstawy języka angielskiego po rosyjsku ,.
- Teodora Bajko – intendent. dawny osadnik wojskowy z Kresów. Uwielbiał polowania. W czasie wolnym wyruszal wraz z komendantem H. Piątkowskim na dziki, zające i dzikie ptactwo. Najwazniejszą rolę podczas polowań odgrywal wszechstronnie wyszkolony pies Pask.
- Władysława Włodarczka – nauczyciela prac bosmańskich. Przedwojennego bosmana z „Zawiszy Czamego”. Uczył szyć, reperować i likować żagle, wykonywać brezentowe wiadra i pokrowce.

Zdj. Kursanci PCWM w Łebie (1948)

W końcu roku 1945 m. Łebę wraz z Czarnowską (Żarnowską) zamieszkiwało już 1240 Polaków, natomiast Niemców było jeszcze około 1400. W Łebie rozwijał się handel i rzemiosło. Gospodarstwom rolnym brak żywego inwentarza, ale już część pól została obsiana na zimę. Najmniej rozwijało się rybołówstwo. Przyczyną tego stanu rzeczy był brak sprzętu połowowego.

W roku 1945 w Łebie zorganizowano Miejską Bibliotekę Publiczną. Od 1961 r. zajmowała samodzielny lokal obok pierwszego w kraju Klubu Prasy i Książki „Ruch”.Lokal ten składał się z jednej izby o powierzchni 70 m2.
Księgozbiór Biblioteki zwiększył się z 8 678 woluminów w 1975 roku — do 10 295 w 1982 r. Roczny przypływ (zakup) nowości w latach 1975—1981 wynosił od 331 do 618 woluminów. Dopiero w 1982 r. po raz pierwszy liczba nowości przekroczyła 1500 woluminów. W łatach 1975—1982 liczba czytelników ulegała dużym wahaniom, co było związane zarówno z liczbą wczasowiczów jak też operatywnością bibliotekarzy. W 1975 było ich 1518, w 1977 — 3385, w 1979 — 5229. W 1980 nastąpił duży spadek do 1646, w 1981 z Biblioteki korzystało tylko 1452 czytelników. W roku 1982 liczba czytelników wzrosła do 2517 osób, w tym 1615 sezonowych.
W 1982 roku — literatura piękna dla dorosłych stanowiła 50°/o całego księgozbioru, literatura piękna dla dzieci i młodzieży stanowiła zaledwie 17% księgozbioru, literatura niebeletrystyczna z różnych działów wiedzy 33% całego księgozbioru. Czytelnicy do lat 14 stanowili w 1982 r. 46,5 proc. wszystkich wypożyczających.
Do roku 1977 biblioteka w Łebie nie dysponowała kącikiem czytelniczym książek i czasopism — utworzonym dopiero w tymże roku — początkowo 10 potem 12 miejsc. Na liczbę czytelników i wypożyczeń duży wpływ miałą sieć punktów bibliotecznych zwłaszcza w okresie sezonu letniego. W roku 1983 było ich siedem — w roku 1982 wypożyczono tam 1660 woluminów.