Narzędzia użytkownika

Narzędzia witryny


historia:od_1871_do_1945_w_granicach_rzeszy_niemieckiej_prowincja_pomorze

od 1871 do 1945 w granicach rzeszy Niemieckiej (Prowincja Pomorze)

Burmistrzowie Miasta w/g https://lawrenz.homepage.t-online.de/hp-s15-1.htm

1878 - 1884 Friedrich Pardeyke 1884 - 1889 Gustav Leusch 1889 - 1898 Karl Haake 1898 - 1910 Paul Gaedtke 1911 Manohr 1911 Paul Brinkmann 1911 - 1915 Otto Scherler 1916 - 1933 Ernst Horn 1934 - 1937 Armin Zimmermann (odwołany z funkcji 5 marca 1937 r.) 1937 - 1943 Paul Jeske (Burmistrz Miasta do czasu powołania do Wehrmachtu w roku 1943) 1943 - 1945 Post

marzec - sierpień 1945

Richard Knoop Wilhelm Wegener Franz Klingbeil

14 maj 1945…… Feliks Kałuzyński

Kalendarium

1884 - Rozpoczęto prace przy ujściu rzeki Łeby do morza (budowa mola wschodniego), które zakończono w 1890 roku. Ponadto wykopano kanał przepływający dziś przez centrum miasta.

1889 - Dzięki pracom przy ujściu rzeki Łeby i wykopaniu kanału powstała możliwość otwarcia w Łebie portu-bazy dla rybołówstwa dalekomorskiego.

1899 1 listopada - po długich staraniach Łeba otrzymała wreszcie upragnione połączenie kolejowe.

1902 zbudowano drogę bitą Łeba-Nowęcin

Kartka pocztowa - Łeba , 1902 r.

1903 - początek budowy dzielnicy willowej w Łebie - 5 maja osiada na mieliźnie ok.5 kilometrów na wschód od Łeby szwedzki statek „Neptun„. Załoga składająca się z czterech osób została wyratowana przez łódź ratowniczą z Łeby, a to co pozostało z okrętu i ładunku zakupił Maksymilian Nitschke

1904 7 grudnia - odnotowano wstrząsy na południowym i zachodnim Bałtyku. Na lądzie wystąpiły pęknięcia budynków

1905

Prowincja Pomorze 1905

Prowincja Pomorze 1905

1906 - Początek budowy Domu Kuracyjnego „Neptun”. Kamień węgielny został wmurowany latem 1906 roku przez inwestora, barona Herberta von Massowa.

1907 - 11 lipca ,wizyta niemieckiego pancernika „Schwaben” na redzie portu w Łebie. Statek wybudowano w 1901 roku, posiadał cztery działa artylerii głównej, kaliber 240 mm i 12 tys. ton wyporności. - 23 września nastąpiło uroczyste otwarcie obiektu Hotelu „Neptun” - w okolicach Nowęcina znaleziono grobowce do składania urn sprzed 3000 lat.

1908 15 listopada - Utworzenie Związku Młodzieży Żeńskiej (Jungfraenverein) w Łebie. Z tej okazji małżonka cesarza przekazała na cele Związku 300 marek oraz obraz.

Wydma Mampe (Mampe Dune) (1908)

1909

Drewniany most na kanale Chełst {1909}

1910 - rozwój rybołówstwa,żeglugi i przemysłu a także fakt ,że Łeba stała się modnym kąpieliskiem nadmorskim i ośrodkiem wypoczynkowym powoduje napływ mieszkańców. W 1910 r. miasto miało już 1382 mieszkańców stałych. - rozpoczęto budowę cmentarza przy ul. Nowęcińskiej wraz z kaplica cmentarna,

1911 28 stycznia - Uroczyste obchody 25-lecia Związku Kombatantów (Kriegerverein) w Łebie. 06 luty - Na skutek silnego sztormu znacznemu zniszczeniu uległa wydma, na której był posadowiony Dom Kuracyjny. Po trzech tygodniach specjalna komisja zamknęła obiekt z uwagi na niebezpieczeństwo zawalenia. 02 marca - Utworzenie straży pożarnej w Łebie. (Nie była to straż w pełni dobrowolna, gdyż obok ochotników, strażaków powoływano nakazem administracyjnym z obowiązkowym stawiennictwem do każdego pożaru. 03 kwietnia - niezwykle silny sztorm wyrzucił na miejscowe plaże dwa szkunery; holenderski „Besnowa” i szwedzki „Miranda”. Z wyjątkiem kapitana „Mirandy” załogi obu żaglowców zostały uratowane. Poza tym na głębokich wodach w pobliżu miasta zatonął wraz z całą załogą szkuner z Travemünde „Hermine” 27 czerwca - Lęborskie Stowarzyszenie Koloni Letnich postanowiło corocznie latem wysyłać do Łeby 30 dziewcząt i 30 chłopców. Specjalnie na ten cel urządzono pawilon plażowy

1912 27 maja - W świeżo wyremontowanym kościele św. Mikołaja dokonano poświęcenia nowych organów grudzień - silny wstrząs sejsmiczny w okolicy Łeby i Smołdzina

1913 27 lutego - właściciel hotelu w centrum miasta (obecnie Kościuszki 66), Max Nitschke nabył za symboliczną opłatą Dom Kuracyjny „Neptun” po czym przystępuje do zabezpieczenia wydmy, 16 lipca - W miejsce osobnych kąpielisk dla kobiet i mężczyzn, utworzono kąpielisko rodzinne (niem. Familienbad)

1914

Kurhaus - widok od strony wschodniej (1914)

1921 23 stycznia - morze wyrzuciło na mieliznę na wschód od Łeby barkę „Oldenfelde” z Hamburga. Miała pojemność 789 BRT, czyli tyle, ile teraz ma 5-7 średniej wielkości kutrów rybackich.

- Wielu artystów zaczęło odkrywać piękno Łeby i jej okolic: „W kwietniu. tylko z najniezbędniejszymi rzeczami w plecaku. samotnie udałem się na poszukiwania. Zgodnie z mapą Pomorza Wschodniego odszukałem podobną kurońskiej mierzeję, pomiędzy Jeziorem Łebsko, a Bałtykiem. Pieszo przewędrowałem wybrzeżem. maszerując na zachód. Stałą kwaterę postanowiłem ostatecznie założyć w Łebie. Przez następne lata wytrwałem tu i nigdy tego nie żałowałem. Nauczyłem się nie tylko cenić to wybrzeże, lecz również je pokochałem…” - wspominał Max Pechstein, ekspresjonista z grupy „Die Brucke”. Max Pechstein cenił nie tylko tutejszy krajobraz. Ożenił się z Martą Mueller, córką właściciela hotelu i pozostał w Łebie aż do okresu po zakończeniu II Wojny Światowej. Ostatnim powstałym tu dziełem jest znany obraz Matki Boskiej Orędowniczki, który po odrestaurowaniu na powrót znalazł się w miejscowym kościele. Nie tylko malarze, lecz także i rozwijający się w tym czasie przemysł filmowy upodobał sobie Łebę. W mieście i okolicy powstało wiele filmów. Najbardziej znaną okazała się ekranizacja powieści Teodora Fontane „Ef fi Briest”, w której jedną z głównych ról zagrał Gustaw Gruendgens.

1925 Miasto zamieszkuje 2332 mieszkańców z czego 1124 mężczyzn i 1208 kobiet w 557 gospodarstwach domowych. Zdecydowana większość mieszkańców to protestanci (2244 osób). Poza tym mieszkało w nim 15 katolików , 5 żydów i 3 niewierzących (dla pozostałych 65 mieszkańców brak danych o wyznaniu).

Port Łeba ok. 1925 r.

1926 – budowa sieci wodociągowej w Łebie

Przewozy kolejowe 1926-1928

Rok 1926 1927 1928
Przewozy towarowe [T] 6.716 8.975 8.185
Przewozy pasażerskie [Osób] 24.823 23.921 22.319

(w/g „Pommern Jahrbuch 1929”)

1928 - Z inicjatywy łebskiego przedsiębiorcy hotelowego Maksymiliana Nitschke, powstała na Wydmie Łąckiej szkoła szybowcowa. która zdobyła sobie popularność na skalę europejską. Jej sława jest w kręgach lotników pamiętna do dziś.

1929 - wybudowano halę gimnastyczną ,którą użytkowało Towarzystwo Gimnastyczne „Jahn” (Turnverein „Jahn” e.V.). Obecnie obiekt jest wykorzystywany jako kino. - 21 Października powstaje w Łebie związek lotniczy: „Verein für die Luftfahrt ,Ostseebad Leba e.V“

1930 - powierzchnia miasta wynosi 50,4 km2 (obecnie 14,8 km2). W granicach administracyjnych oprócz samej Łeby znajdują się: Fichthof (ob. Stęknica) , Höfchen (Mielnica), Lebaboor (Łeba-Bór), Lebafelde (ob. Żarnowska) i Stilo. Łęcznie znajdowało się tu 320 zamieszkałych domów. - 31 sierpnia - przewodniczący Niemieckiego Związku Lotniczego, Adolf Alexander Dominicus dokonuje oficjalnego otwarcia szkoły szybowcowej.

1932

Dworzec kolejowy w Łebie (1932) - widokówka wydana przez Julius Simansen, Kunstverlag Oldenburg i. Holstein

1933

Port w Łebie (1933)

1935 Wojsko niemieckie zajmuje Rąbkę i ruchome wydmy, zamieniając Mierzeję Łebską w poligon rakietowy.

1936 - czerwiec do Łeby po raz pierwszy przyjechał na wypoczynek Maks Schmelingu, bokserski mistrz świata z lat 1930-32 i najlepszy niemieckim sportowiec XX wieku. Przyjeżdża z małżonką Anny Ondrą. Później wielokrotnie odwiedza miasto.

Mapa topograficzna 1:25000 (1936)

1937 - w związku z wysiedleniem mieszkańców narodowości niemieckiej z rejonu umocnionego Hel część z nich przesiedlono do Łeby gdzie rozpoczęto dla nich budowę osiedla Hela-Siedlung (obecna ul. Abrahama , Olszewskiego i Wróblewskiego), - Richard Manz startując z Góry Łąckiej ustanowia rekord długości lotu Pomorza osiągając wynik 18,5 godziny w powietrzu bez międzylądowania, na szybowcu o nazwie „Grunau Baby”

Drewniany most na kanale Chełst (1937)

1938

Powiat lęborski włączony zostaje do Rejencji koszalińskiej (Regierungsbezirk Köslin, w XIX wieku Regierungsbezirk Cöslin) – prusko-niemieckiej jednostki podziału terytorialnego w latach 1816–1945, obejmującej dzisiejsze Pomorze Zachodnie. Stolicą był Köslin. Rejencja wchodziła w skład prowincji Pomorze.

- zakończenie budowy pastorówki kościoła ewangelickiego pw. św. Mikołaja (obecna plebania Parafii p.w. Wniebowzięcia NMP w Łebie), - liczba stałych mieszkańców osiągnęła 2846 osób

Port w Łebie (1938)

Plaża wschodnia w Łebie (1938)

1938-1939 - budowa domów dla czynnych działaczy NSDAP lub organizacji ściśle z nią związanych w rejonie obecnej ul. 1 Maja - osiedla SA-Sieldung. Osiedle budowali członkowie Sturmabteilung (paramilitarne oddziały szturmowe NSDAP)-lęborski pułk SA (Standarte 336), pod dowództwem Standartenführera Modrowa.

- budowa bazy dla wodnosamolotów w Rąbce w tym pogłębienie akwenu , budowa dwóch baraków z których jeden pełnił funkcję kuchni i stołówki, budynku mieszkalnego dla dowódcy z pomieszczeniami radiotelegrafistów na poddaszu oraz baterią przeciwlotniczą. W bazie stacjonowało od 10 do 12 wodnosamolotów.

1939

- na mocy dekretu Adolfa Hitlera z 8 października 1939 roku Pomorze zostaje włączone do Rzeszy. - budowa betonowego mostu na kanale Chełst (ul. Kościuszki)

Plan miasta (1939)

Plan miasta - ulotka reklamowa (1940)

1940 sierpień - Wraz z wybuchem II wojny światowej łebscy rybacy mogli się spodziewać ,że prędzej czy później ich kutry mogą zostać zarekwirowane przez Kriegsmarine na potrzeby operacji moskich. Tak się stało w sierpniu 1940 r. Wiele kutrów została zajętych w związku z przygotowaniami do operacji „Seelӧwe” (Lew morski”) której celem miała być inwazja na Wielką Brytanię. - w bazie na Rąbce zmniejszono ilość stacjonujących wodnosamolotów i przebudowano ją na bazę szkoleniową Kriegsmarine. Stacjonowały tu 2 kompanie szkolne prowadzące szkolenie podstawowe dla rekrutów, razem liczące ok. 300 marynarzy.

Poniżej podaję zestawienie kutrów rybackich przejętych do operacji „Seelӧwe” wraz z podaniem ich nazwy własnej i właścicieli

LEBA 1 „Pommern”– wł. G.Hering LEBA 3 – wł. E.Piotter LEBA 4 – wł.F.Eichhorn LEBA 6 „Seelust” – wł.W.Piepkorn LEBA 7 „Gerda” – wł.R.Much LEBA 13 – wł. E.Ojowski II LEBA 14 – wł. G.Hering i R.Schoth LEBA 24 – wł. W.Kusch III I K.Kusch, LEBA 25 „Frosh” – wł.A.Schoth LEBA 26 „Glückauf” – wł. F.Biank LEBA 27 – wł. H.Schmiedeberg, LEBA 32 „Hermine” – wł.W.Schoth i A.Radtke LEBA 36 “Sieg Heil” – wł. L.Biank LEBA 37 “Elisabeth” – wł. A.Isau I W.Radzom LEBA 38 „Columbus” – wł.C.Schoth i G.Hering LEBA 40 “Heimat” – wł. K.Krüger LEBA 42 “Odin” – wł. R.Schoth I G.Hering LEBA 43 “Luise” – wł.H.Gädtke LEBA 46 “Führertreu” – wł. L. Biank LEBA 51 “P.Elisabeth” – wł. P. I F.Jannusch LEBA 53 “Heimat” – wł. A. I W. Kusch II

Również inne kutry były rekwirowane do realizacji innych operacji: LEBA 8 “Mӧwe” – wł. K. i J.Hellwig LEBA 17 – wł. A.Kusch i R.Pupp LEBA 22 – wł. G.Schmiedeberg LEBA 48 “Vorwärts” LEBA 57

Operacja „Seelӧwe” była kilkakrotnie odkładana gdyż Adolfowi Hitlerowi zmieniły się w międzyczasie priorytety i postanowił uderzyć na Związek Radziecki.

Część kutrów zarekwirowanych do operacji „Seelӧwe” wróciła do armatorów w grudniu 1940 r. Były to kutry: LEBA-3, LEBA 6, LEBA-14, LEBA 26 (ta jednostka nie miała jednak szczęścia bo po ponownym przejęciu w 1942 r. zatonęła/została zatopiona), LEBA 25 (ta jednostka również została ponownie zarekwirowana w roku 1943), LEBA 37, LEBA 40.

Zatonęły /zostały zatopione: LEBA 1 – 11.09.1944 r. pod Dieppe LEBA 17 – 15.06.1944 r. pod Boulogne (w wyniku bombardowania) LEBA 24 LEBA 26 LEBA 28 – 18.09.1940 r. pod Dieppe LEBA 46 – 6.06.1944 r. pod Ouistreham

Źródło: Erich Gröner, „Die deutschen Kriegsschiffe 1815-1945”, Bernard & Grade Verlag, Bonn 1993

Kuter Łeba32 w porcie w Kopenhadze (1942 r.)

1941

1942

- Od tego roku do roku 1945 znajdowali się w Łebie jeńcy wojenni, przede wszystkim Rosjanie i Francuzi. Urządzono im obóz w byłym domu dla biednych na ulicy Nowęcińskiej.

1943

Skrzyżowanie Alei Brzozowej i Okrzei widziane od strony południowej (z prawej strony willa von Somnitza)

8 września - w pobliżu Łeby doszło do poważnej kolizji dwóch okrętów podwodnych Kriegsmarine, skutkiem której jeden zatonął. Oba okręty były jednostkami nowymi, przekazanymi do eksploatacji latem tego samego roku i należały do 5 flotylli.U-988 pod dowództwem porucznika marynarki Ericha Dobbersteina i U-983 z porucznikiem Hansem-Heinrichem Reimersem jako dowódcą. Na skutek zderzenia oba okręty uległy znacznym uszkodzeniom, a U-983 w wyniku rozległego rozszczelnienia kadłuba zatonął. Morze pochłonęło 5 marynarzy, a pozostałych 38 uratowała druga jednostka.

- Testy bomb SB 800RS „Kurt” na Jeziorze Łebsko

O tej broni zachowało się stosunkowo niewiele informacji. W literaturze oznaczana była nazwami: SB 400 Kugel “K-Kurt” Apparatus, SB 800RS Kurt lub Prismen Rollbombe Kurt 1 a Kurt 2. Prace nad bombą rozpoczęły się po udanej operacji przeprowadzonej przez 617 Dywizjon Bombowy RAF gdzie Brytyjczycy w dniach 16-17 maja 1943 w ramach operacji Chastise zbombardowali zapory na rzekach w Zagłębiu Ruhry. W trakcie tej operacji stracono 8 maszyn. Zginęło 53 lotników a 3-ch dostało się do niewoli. Jeden samolot udało się Niemcom zestrzelić z podczepioną bombą , która wpadła w ich ręce. Zeznania lotników i zdobyty egzemplarz bomby wykorzystano przy rozpoczęciu prac nad własną bombą rykoszetową („skaczącą”). Prace konstrukcyjne firma Rheinmetall-Borsig rozpoczęła już jesienią 1943 r. w centrum doświadczalnym Luftwaffe IGStelle w Travemünde. Bomba miała być przeznaczona do niszczenia wszelkich obiektów nawodnych w tym statków, tam, umocnień brzegowych. W pierwszej wersji bomba pozbawiona była napędu . Zrzucano ją z pułapu 20-50 m i przy szybkości samolotu ok. 700 km/g miała ona zasięg 400 m a szybkość głowicy przy uderzeniu wynosiła 180 m/s. Wyniki testów tej wersji były więc niezadowalające. W drugiej wersji dla zwiększenia zasięgu bomby zastosowano silnik rakietowy na paliwo stałe o wadze 90 kg z 18 dyszami aktywowanym tuż po odczepieniu z samolotu. Przy tej samej prędkości samolotu i wysokości zrzutu bomby uzyskiwały one prędkość do 320 m/s dzięki czemu efektywny zasięg zwiększono do 2500- 4000 m.

Próby wykonywano najpierw przy wykorzystaniu dwusilnikowych samolotów Messerschmitt Me 410 a później jednosilnikowych Focke-Wulf Fw 190 (niektóre źródła podają też ,że wykonywano testy na Junkers Ju 88). Próby wykonywano w Łebie i Travemünde.

Na stacji doświadczalnej/poligonie (Prufplatz) w Łebie testowano te bomby z użyciem samolotów Messerschmitt Me 410 B-5 w roku 1944.

W sumie wykonano 560 tego typu bomb, z których żadna nie została użyta. Po wojnie egzemplarze tych bomb wywieziono do Stanów Zjednoczonych ale również Amerykanie nie kontynuowali prac rozwojowych.

Poniżej Focke-Wulf Fw 190 uzbrojony w bomby SB-800 „Kurt” przekrój bomby i zachowany film z prób bomby https://youtu.be/J1JBYIClEd0?list=PLAtTliwT1lbrPA9Gtby-JhoRZ2zWT1H4n&fbclid=IwAR3VG_3CfYrdJew-Qgwf9Mu7L6Feu2upT4gJrsDjAVWvmo22uikiHZFaA8s

1944 9 listopada - na wysokości Łeby (54°40’36” N, 17°40’30” E) po kolizji z S/S „Fortuna of Bremen” tonie drobnicowiec „Svanhild”. Załoge udało się uratować. - w Rąbce ląduje ostatni wodnosamolot

1944

22 sierpnia - Na podstawie Dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I-ej i II-ej instancji uchylono niemiecki podział administracyjny Pomorza przywracając przedwojenne granice. Łeba znalazła się na razie poza granicami Województwa Pomorskiego (na tzw. „Ziemiach Odzyskanych”).

1945

- w Łebie stacjonuje 59 kutrów i ok.100 łodzi rybackich

- 30 stycznia, 20 mil na północny wschód od Łeby zatopiony został przez radziecki okręt podwodny S-13. niemiecki liniowiec „Wilhelm Gustloff” z 6500 żołnierzami i cywilnymi uciekinierami na pokładzie. Z tragedii uratowało się 904 osoby. Jest to największy podwodny cmentarz morski na świecie.

- 9 marca około godz. 23 zarządowi miasta przekazano zarządzenie, iż należy ewakuować Łebę z powodu groźby ostrzału przez artylerię. Większość mieszkańców zastosowała się do zarządzenia. Długa kolumna składająca się z furmanek, sanek, taczek, wózków ręcznych i dziecinnych pospiesznie załadowanych tobołkami, żywnością, pościelą, ubraniem ruszyła w ciemności do lasów wydmowych na wschód od domu zdrojowego,

- 10 marca oddziały rosyjskie zajęły Łebę. Wczesnym popołudniem wszyscy mogli wrócić, ponieważ jednostki sowieckie zajęły Łebę wcześniej tego dnia. Wszędzie znaleziono wyłamane drzwi i bałagan, którego sprawcami byli sowieccy kozacy.Rozpoczął się dziwny okres w historii miasta, którym rządzili wspólnie radziecki komendant Parszkow, niemiecki burmistrz Wegner i (od 22 maja) polski burmistrz Feliks Kałużyński. W Łebie i Żarnowskiej było wówczas 1400 Niemców, 1240 Polaków oraz 26 rodzin tzw. „zweryfikowanych” Kaszubów. Wręcz symboliczną wymowę miała działalność trzech położonych obok siebie piekarni: niemieckiej, polskiej i rosyjskiej. W nocy 10 marca z łebskiego portu odpłynął szkuner „Herbert” wypełniony uchodźcami, ok. 50 osób. Ustanowiono rosyjską komendanturę. Richard Knoop został wyznaczony na burmistrza. Dotychczasowy sekretarz miasta Paul Elendt został mu przydzielony jako pomocnik.

- 11 marca z Łeby wypłynał kuter „Leba 45 Rudi” z 40 osobami na pokładzie, kierowanym przez Fritza Krugera,

- kolejnymi burmistrzami byli Richard Knoop (murarz) Franz Klingbeil i Wilhelm Wegner (rybak dalekomorski).

historia/od_1871_do_1945_w_granicach_rzeszy_niemieckiej_prowincja_pomorze.txt · ostatnio zmienione: 2021/04/06 19:59 przez Grzegorz Kleina