Narzędzia użytkownika

Narzędzia witryny


darowizna_nieruchomosci_w_swietle_ustawy_o_gospodarce_nieruchomosciami

Darowizna nieruchomości w świetle ustawy o gospodarce nieruchomościami

Przepis art. 13 ust. 2 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2010 r. Nr 106, poz. 675 ze zm.), dalej u.g.n., zawiera postanowienia dotyczące możliwości dokonywania darowizn dokonywanych na cele publiczne oraz darowizn dokonywanych pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego i pomiędzy tymi jednostkami a Skarbem Państwa. Wprowadza on pewne wyjątki w stosunku do zasad dokonywania darowizn wynikających z przepisów art. 88-902 k.c.

Po pierwsze stanowi on, że darowizna może zostać dokonana na cele publiczne na rzecz dowolnego podmiotu. Chodzi tu głównie o darowiznę nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa lub własność jednostki samorządu terytorialnego, ale przepis nie odnosi się tylko do takich nieruchomości, ale mówi w ogólności o nieruchomościach. A więc także właściciel prywatny może darować nieruchomość Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego na cele publiczne.

Jednak darowizna nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa lub własność jednostki samorządu terytorialnego na rzecz podmiotu prywatnego może nastąpić tylko na cel publiczny.

Cel publiczny, na jaki została darowana nieruchomość ma zostać podany w umowie darowizny. Chodzi tu przy tym wyłącznie o cel publiczny w rozumieniu art. 6 u.g.n. - por. wyroki: Naczelnego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 10 października 2000 r., II SA/Kr 1010/00 (ONSA 2001/4/186), Naczelnego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 19 maja 1999 r., II SA/Wr 1499/98 (Orzecznictwo w Sprawach Samorządowych 1999/4/116) i wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z 15 lutego 2000 r., SA/Bk 901/99 (OSP 2001/4/61). Darowizna na cel inny niż cel publiczny w rozumieniu art. 6 u.g.n. jest niedopuszczalna - por. też uchwałę Sądu Najwyższego z 17 lipca 2003 r., III CZP 46/03 (OSNC 2004/10/153), w której Sąd ten uznał, że nieruchomość stanowiąca własność gminy nie może być przedmiotem darowizny na rzecz repatrianta i jego małżonki na podstawie art. 20 ustawy z 9 listopada 2000 r. o repatriacji (Dz.U. Nr 106, poz. 1118 ze zm.), obecnie (Dz.U. z 2004 r. Nr 53, poz. 532 ze zm.).

Komentowany przepis nie może być interpretowany rozszerzająco, więc nieruchomość stanowiąca własność Skarbu Państwa lub własność jednostki samorządu terytorialnego nie może być darowana innym osobom na cele inne niż publiczne - por. uchwałę Sądu Najwyższego z 17 lipca 2003 r., III CZP 46/03 (OSNC 2004/10/153…).

Ograniczeniem (w porównaniu do dokonywania darowizn nie na cele publiczne) jest wprowadzony przez art. 13 ust. 2 u.g.n. wymóg odwołania darowizny jeśli nieruchomości nie zostanie wykorzystana na cel podany w umowie darowizny.

Na cele inne niż cel publiczny nieruchomość stanowiąca własność Skarbu Państwa lub własność jednostki samorządu terytorialnego może zostać darowana tylko na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samorządu terytorialnego. Zatem na cele inne niż publiczne można dokonywać darowizn takich nieruchomości tylko pomiędzy Skarbem Państwa i jednostkami samorządu terytorialnego lub pomiędzy różnymi jednostkami samorządu terytorialnego. Ale także i w takich przypadkach musi zostać określony w umowie darowizny cel, na który nieruchomość jest darowana. A także i w tych przypadkach darowizna ma ulec odwołaniu, gdy cel podany w umowie darowizny nie został zrealizowany.

Darowizny nieruchomości stanowiącej Własność Skarbu Państwa może dokonać (zgodnie z wcześniej omawianymi przepisami art. 4 pkt 9 i 91 oraz art. 11 ust. 1 i art. 11a u.g.n.) starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej lub prezydent miasta na prawach powiatu pełniący funkcję starosty za zgodą wojewody. Darowizny nieruchomości stanowiącej własność jednostki samorządu terytorialnego może dokonać organ wykonawczy takiej jednostki za zgodą organu stanowiącego tej jednostki.

Zgodnie z art. 890 k.c. oświadczenie darczyńcy musi zostać złożone w formie aktu notarialnego (przy czym przepis ten nie odnosi się do formy przyjęcia darowizny przez obdarowanego), jednakże w przypadku gdy chodzi o przyrzeczenie przeniesienia własności nieruchomości zastosowanie ma przepis art. 158 k.c. w zw. z art. 890 § 2 k.c., który przewiduje, że zarówno umowa przyrzekająca przeniesienie własności, jak i umowa przenosząca własność ma mieć formę aktu notarialnego. Niezachowanie tej formy powoduje - zgodnie z art. 73 § 2 i art. 58 § 1 k.c. - nieważność umowy darowizny.

Odwołanie darowizny następuje zgodnie z art. 900 k.c. poprzez złożenie obdarowanemu oświadczenia na piśmie. A przejście własności z obdarowanego z powrotem na darczyńcę, który odwołał darowiznę, wymaga złożenia oświadczenia o zwrocie przedmiotu darowizny w formie aktu notarialnego.

Przepis art. 13 ust. 2 u.g.n. nie określa terminu, w jakim darowana nieruchomość ma zostać wykorzystać na cel podany w umowie darowizny, a tym samym nie określa terminu, w jakim ewentualnie należałoby odwołać darowiznę.

Należy pamiętać, że darowizna ma rzecz przedsiębiorcy wymaga spełnienia wymogów przewidzianych w ustawie z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej i uwzględnienia przepisów art. 87 ust. 1 Traktatu Wspólnoty Europejskiej.

Zgodnie z art. 13 ust. 2a u.g.n., do wykonania darowizny nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa wymagana jest zgoda wojewody, a do wykonania darowizny nieruchomości stanowiącej własność jednostki samorządu terytorialnego wymagana jest zgoda organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego - odpowiednio rady gminy, rady powiatu lub sejmiku województwa. Zgoda taka wydawana jest odpowiednio w formie zarządzenia wojewody lub w formie uchwały rady bądź uchwały sejmiku. Uchwała taka nie jest aktem prawa miejscowego.

Konieczność uzyskania takiej zgody jest dodatkowym ograniczeniem w dokonywaniu darowizn nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność jednostek samorządu terytorialnego.

Odstąpienie od odwołania darowizny - obowiązkowe w świetle art. 13 ust. 2 u.g.n. - następuje za zgodą organu, który wyraził zgodę na jej dokonanie. Zgody nie wymaga jednak dokonanie darowizny przez ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa na rzecz fundacji lub organizacji pożytku publicznego prowadzących działalność, o której mowa w art. 68 ust. 1 pkt 2, tj. takim, które prowadzą działalność charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową, badawczo-rozwojową, wychowawczą, sportową lub turystyczną, na cele niezwiązane z działalnością zarobkową, pod warunkiem, że nieruchomość zostanie darowana na ich cele statutowe.

Stosowania przepisu art. 13 ust. 2a u.g.n. nie można rozciągać na wyrażanie zgody na przyjecie darowizny. Z jego treści nie wynikają uprawnienia wojewody ani uprawnienia organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego do wyrażania zgody na przyjęcie darowizny. Poza tym, przepisy u.g.n., u.s.p. oraz u.s.w. wymagają zgody rady (sejmiku) w przypadkach, w których trwały majątek jednostki samorządu terytorialnego ma zostać umniejszony. Skoro, zatem art. 13 ust. 2a u.g.n. ogranicza wymóg zgody rady do czynności darczyńcy, to poza zakresem jego regulacji pozostaje oświadczenie o przyjęciu darowizny - por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 29 lutego 2008 r., I OSK 1823/07 (Lex nr 453435), a także wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 18 września 2007 r., II SA/Ol 794/07 (Lex nr 438698).

Upoważnienie rady do działania, wynikające z dyspozycji art. 13 ust. 2 u.g.n., obejmuje wyłącznie wyrażenie zgody na dokonanie rozporządzenia nieruchomością, tj. dokonanie darowizny na cel publiczny, nie obejmuje zaś ustalenia treści umowy. W umowie darowizny powinien zostać m.in. określony cel, na który nieruchomość jest darowana.

Rada (lub sejmik) powinna natomiast, wyrażając zgodę na darowiznę, wskazać wyraźnie o jaką czynność prawną chodzi. Jeśli bowiem rada w uchwale upoważnia organ wykonawczy „do sprzedaży, oddania w użytkowanie wieczyste, dzierżawę, wniesienia jako wkładu niepieniężnego do spółki akcyjnej lub spółki z o.o. konkretnej nieruchomości”, nie określając, do dokonania jakiej czynności daje swoje upoważnienie, to działa z przekroczeniem delegacji ustawowej.

Oświadczenie woli darczyńcy, o którym mowa w art. 890 § 1 k.c., składa - zgodnie z art. 13 ust. 2a u.g.n. w imieniu Skarbu państwa starosta, a w imieniu jednostki samorządu terytorialne organ wykonawczy tej jednostki.

Wyrażenie zgody przez radę na dokonanie lub odwołanie darowizny następować powinno każdorazowo w konkretnej, indywidualnej sprawie.

Zgodnie z art. 13 ust. 2 u.g.n., nieruchomość może być przedmiotem darowizny między Skarbem Państwa a jednostką samorządu terytorialnego oraz między takimi jednostkami, a dokonanie takie darowizny nie jest uzależnione od wskazania celu publicznego, na który nieruchomość ma zostać darowana. Cel darowizny musi być jednak w umowie darowizny określony, bowiem w przypadku niewykorzystania nieruchomości na ten cel darowizna podlega odwołaniu. Przepis art. 22 ust. 1 u.g.n. wprowadza dodatkową regulację dotyczącą darowizny nieruchomości - w tym przypadku wyłącznie darowizny na rzecz gminy.

Przewiduje on możliwość dokonywania darowizn nieruchomości wchodzących w skład zasobów nieruchomości Skarbu Państwa, powiatów i województw gminie o ile spełnione są podane w tym przepisie warunki.

Warunkiem pierwszym jest położenie nieruchomości na obszarze przeznaczonym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod budownictwo mieszkaniowe oraz na realizację związanych z tym budownictwem urządzeń infrastruktury technicznej.

Warunkiem drugim jest złożenie przez gminę stosownego wniosku.

Warunkiem trzecim jest, by przemawiał za tym ważny interes gmin.

Warunkiem czwartym jest, by cel, jakim jest zrealizowanie na nieruchomości budownictwa mieszkaniowego lub towarzyszących takiemu budownictwo urządzeń infrastruktury technicznej nie mógł być realizowany odpowiednio przez Skarb Państwa, województwo lub powiat.

Aby doszło do darowizny spełnione być muszą wszystkie te warunki. Gmina jednak, nawet gdy spełnione są wszystkie wymagane warunki, nie nabywa roszczenia o darowiznę nieruchomości. Zatem jej wniosek może zostać potraktowany odmownie.

Komentowany przepis ma związek z nałożeniem na gminę przez art. 7 ust. 1 pkt 7 u.s.g. zadania dotyczącego gminnego budownictwa mieszkaniowego, a także z nałożeniem na gminę przez art. 4 u.o.p.l. zadań w zakresie tworzenia warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych przez mieszkańców, a także w zakresie dostarczania lokali socjalnych li zamiennych w przypadkach przewidzianych w u.o.p.l. Ani na Skarb państwa, ani na inne jednostki samorządu terytorialnego ustawodawca nie nałożył bowiem obowiązku wykonywania takich zadań.

Darowizna (o ile spełnione są podane w art. 22 ust. 1 u.g.n. warunki) może nastąpić wyłącznie na rzecz tej gminy, na której obszarze leży nieruchomość mająca być przedmiotem darowizny.

Podobnie, jak w przypadku darowizn, o których mowa w art. 13 ust. 2 u.g.n., w omawianym przypadku także w umowie darowizny określony ma zostać cel, na który nieruchomość ma być darowana. Bowiem także i w tym przypadku niewykorzystanie nieruchomości na cel podany w umowie darowizny powoduje odwołanie darowizny

Cel powinien zostać określony dość szczegółowo, gdyż musi się mieścić w dwóch ogólnych celach podanych w art. 22 ust. 1 u.g.n. (są nimi realizacja budownictwa mieszkaniowego lub realizacja infrastruktury technicznej związanej z takim budownictwem).

Mimo, że komentowany przepis o tym nie wspomina, powinno się określić w umowie darowizny termin realizacji podanego celu. Inaczej trudno będzie stwierdzić, kiedy darowizna podlega odwołaniu.

Wymóg odwołania darowizny w razie niezrealizowania jej celu nie jest jednak bezwzględny. Darczyńca może bowiem odstąpić od odwołania darowizny (mimo niezrealizowania jej celu), jednakże w myśl art. 22 ust. 2 u.g.n. wymaga to zgody - odpowiednio - wojewody, sejmiku województwa lub rady powiatu. Zgoda ta udzielana jest w taki sam sposób, jak w innych przypadkach, gdy przepisy u.g.n. wymagają uzyskania zgody wojewody lub zgody organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.

Odwołanie darowizny następuje w drodze w formie pisemnego oświadczenia darczyńcy skierowanego do obdarowanego. Skuteczne odwołanie darowizny powoduje obowiązek gminy przeniesienia własności nieruchomości (ewentualnie prawa użytkowania wieczystego) z powrotem na darczyńcę poprzez złożenie oświadczenia woli w formie aktu notarialnego.

Jeśli obdarowana gmina nie dokona w ten sposób zwrotu przedmiotu darowizny, darczyńca może domagać się zwrotu przedmiotu darowizny w postępowaniu sądowym (nastąpi to w wyniku takiego postępowania na podstawie orzeczenia sądu zastępującego oświadczenie woli obdarowanej gminy).

Darowizny, o której mowa w komentowanych przepisach, która jest czynnością cywilnoprawną, nie można mylić z przekazaniem nieruchomości jako aktem administracyjnym podlegającym wykonaniu na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego.

Nie można też mylić z przekazaniem nieruchomości, które zostało uregulowane w przepisach art. 9021 i art. 9022 k.c. Z tych przepisów k.c. wynika, że przez umowę przekazania nieruchomości jej właściciel zobowiązuje się nieodpłatnie przenieść na gminę albo na Skarb Państwa własność nieruchomości. Natomiast Skarb Państwa może zawrzeć umowę przekazania nieruchomości, gdy gmina miejsca położenia całej albo części nieruchomości nie skorzystała z zaproszenia do jej zawarcia w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia zaproszenia przez właściciela nieruchomości. A także, że jeżeli strony nie postanowiły inaczej właściciel przekazujący nieruchomość nie ponosi odpowiedzialności za jej wady.

darowizna_nieruchomosci_w_swietle_ustawy_o_gospodarce_nieruchomosciami.txt · ostatnio zmienione: 2014/08/27 14:10 przez Grzegorz Kleina