Kara umowna przewyższająca wysokość kary zastrzeżonej za odstąpienie od umowy
29 listopada 2013 roku Sąd Najwyższy wydał wyrok w sprawie I CSK 124/13, dotyczącej przesłanek miarkowania kar umownych jako rażąco wygórowanych.
W wyroku tym Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że „żądanie zapłaty kary umownej za nienależyte wykonanie przez dostawcę umowy w postaci uchybienia terminowi spełnienia świadczenia niepieniężnego w wysokości znacznie przewyższającej wysokość kary zastrzeżonej za odstąpienie przez tegoż dostawcę od umowy, może być potraktowane jako żądanie zapłaty kary umownej rażąco wygórowanej”. „Wykładnia art. 484 § 2 k.c. uzasadnia stwierdzenie, że ocena wystąpienia przesłanki miarkowania kary umownej w postaci jej rażącego wygórowania powinna uwzględniać relację między wysokością kary zastrzeżonej z tytułu uchybienia terminowi spełnienia świadczenia niepieniężnego, a wysokością kary umownej zastrzeżonej w tej samej umowie na wypadek odstąpienia od umowy”.
Uwzględniając standardowe zapisy umów, powszechnie stosowanych w obrocie gospodarczym (kara umowna za odstąpienie, wynosząca około 10% wartości kontraktu brutto, oraz kary umowne za opóźnienie w realizacji umowy, wynoszące od 0,05% do 0,2% wartości kontraktu brutto za każdy dzień opóźnienia), w praktyce okazuje się, że wysokość kar umownych z tytułu opóźnienia w realizacji umowy, jakich żądać może zamawiający, pomimo tego, że nie jest wprost ograniczona w treści umowy, to jednak podlega ona ograniczeniu. Ograniczenie to jest bowiem pochodną wysokości kary umownej za odstąpienie od umowy. Wprawdzie Sąd Najwyższy nie wskazuje, jaka proporcja kary umownej z tytułu opóźnienia w realizacji umowy do kary umownej za odstąpienie od umowy jest, jego zdaniem, akceptowalna (co jest zresztą słuszne, gdyż ocena taka musi być jednak dokonywana indywidualnie, w odniesieniu do każdego konkretnego przypadku), tym niemniej, w okolicznościach rozpoznawanej przez siebie sprawy, Sąd Najwyższy uznał karę umowną z tytułu opóźnienia w realizacji umowy w wysokości dwukrotności kary umownej za odstąpienie od umowy za rażąco wygórowaną w rozumieniu art. 484 § 2 k.c. Można zatem bardzo ostrożnie zaryzykować pogląd, że – o ile w sprawie nie zachodzą jakieś szczególne okoliczności – to dopuszczalna przez Sąd Najwyższy proporcja kary umownej z tytułu opóźnienia w realizacji umowy do kary umownej za odstąpienie od umowy mieści się gdzieś w granicach pomiędzy 1:1 a 2:1 (przy czym, w realiach sprawy zakończonej omawianym wyrokiem, proporcja 2:1 została już uznana za rażąco wygórowaną).